ماه محرم در مکتب تشیع یادآور نهضت حضرت سیدالشهداء (علیه السلام) و حماسه‌ جاودان کربلاست

 ماه محرم، نخستین ماه از ماه های قمری است و علت نامگذاری آن به محرم،‌به این دلیل است که در زمان جاهلیت، جنگ در این ماه را حرام می‌دانستند و روز اول محرم را اول سال قمری قرار می‌دادند.

 ماه محرم در مکتب تشیع یادآور نهضت حضرت سیدالشهداء (علیه السلام) و حماسه‌ جاودان کربلاست.  و یادآور دلاورمردی‌های یاران با وفای اباعبدالله الحسین(علیه السلام)، فداکاری‌های زینب کبری(سلام الله علیها)، حضرت سجاد(علیه السلام) و همه‌ اسرای کاروان.

 یادآور خطبه‌ها و شعارهای آگاهی‌بخش سید و سالار شهیدان، نطق آتشین حضرت زینب(سلام الله علیها) و خطابه‌ غرّای زین العابدین(علیه السلام) است.

 و یادآور استقامت حبیب بن مظاهر و شهادت عون و جعفر و... است.

 این ماه، ماه پیروزی خون بر شمشیر و حق بر باطل است.

 در فرهنگ شیعه، نام محرم با عاشورا، کربلا و امام حسین(ع) آمیخته شده، گویی محرم جز حسین و کربلا معنا ندارد.

 وظیفه پیروان امام حسین(ع) و شیعیان آن حضرت، عمل به سیره و رفتار آن بزرگوار است.

چراغ فروزانی که اباعبدالله الحسین(ع) روشن کرد، روشنایی‌بخش راه پیروان اوست. بنابراین، دوستداران و شیفتگان آن حضرت وظیفه دارند با عزاداری و سوگواری در شهادت آن حضرت و یاران باوفایش، این مشعل هدایت را برای همیشه تاریخ روشن نگه دارند.

 عزاداری برای سالار شهیدان از جنبه‌های دیگر نیز مورد توجه است که عبارتند از:

 تولّى و تبرّى: دوست داشتن دوستان خدا؛ یعنی پیامبر اکرم(ص) و خاندان او و بیزاری جستن از دشمنان خدا؛ یعنی دشمنان پیامبر و خاندان او.

عزاداری نیز ادای تکلیف تولّى و تبرّى است که از فروع دین و تکالیف شیعه است.

گریه و اشک بر حسین(ع)، نوعی بیعت و امضای بیعت با امام و ابراز تنفر و انزجار از دشمنان و قاتلان آن حضرت است.

 رشد فردى، اجتماعی و فرهنگى: یکی از آثار عزاداری برای امام حسین (ع)، ساختن فرد و جامعه بر اساس الگوی عرضه شده توسط اهل بیت (علیهم السلام) است؛ عزاداری از روی شناخت و معرفت و رعایت چارچوب‌های شرعی و عرفى. انجام دادن این عزادارى، افزون بر اینکه در بعد عاطفی و معرفتی، فرد را به ائمه اطهار وابسته می‌کند، فرهنگ زلال اهل بیت و مذهب شیعه را نیز با معرفت و عاطفه به نسل‌های بعدی منتقل می‌کند و این بهترین راه برای حیات فرهنگی مکتب اهل بیت به شمار می‌آید.

 حفظ و ترویج اسلام ناب: عزاداری و گریه بر مصایب امام و یارانش، موجب زنده نگه داشتن راه و هدف نهضت و مکتب حسینی است.

 مجالس عزا، ادامه رسالت پیام‌ رسانان عاشورا؛ امام سجاد(ع) و حضرت زینب (س) است. سوگواری در محرم و گریه بر مظلومیت شهدای کربلا، سلاحی است با فریاد و اعتراض به ستمگران.

 امام خمینی(ره) می فرماید: «محرم،‌ماه نهضت بزرگ سید شهیدان و سرور اولیای خداست که با قیام خود در مقابل طاغوت، تعلیم سازندگی و کوبندگی به بشر داد و راه فنای ظالم و شکستن ستم‌کار را در فدایی دادن و فدایی شدن دانست.»

 مقام معظم رهبرى نیز می فرماید: « امام حسین(ع)، از لحاظ عملی درس بزرگی به همه تاریخ اسلام داد و در حقیقت، اسلام را، هم در زمان خودش و هم در هر زمان دیگری بیمه کرد. هر جا فسادی از آن قبیل باشد، امام حسین(ع) در آنجا زنده است، با شیوه و عمل خود دارد می‌گوید که شما باید چکار کنید. تکلیف این است. لذا باید یاد امام حسین(ع) و یاد کربلا زنده باشد؛ چون یاد کربلا، این درس عملی را جلوی چشم می‌گذارد. واقعه کربلا دانشگاهی است که از طفل شیرخوار تا پیر مرد محاسن سفیدش به بشریت درس آزادگی می آموزد. خون های مطهر امام حسین(ع) و یارانش به اسلام حیات تازه بخشید و زمینه سرنگون شدن دودمان فاسد اموی را فراهم آورد.»

 امام حسین علیه السلام روز دهم محرم سال 61 هجری، در سن 57 سالگی در کربلا به شهادت رسید.

 مرقد ایشان و برادر فداکارش اباالفضل و فرزندان و یارانش در شهر کربلا در عراق قرار دارد. 

محرم از منظر ائمه (علیهم السلام) 

از امام رضا (علیه السلام)، چنین نقل شده است: «وقتی محرم فرا می‌رسید، پدرم خندان دیده نمی‌شد، حزن و اندوه تا پایان دهه‌ اول بر او غالب بود و روز عاشورا، روز حزن و مصیبت و گریه ایشان بود.» (وسائل الشیعه، ج 5، ص 394، حدیث 8)

 همچنین ایشان درباره‌ عاشورا می‌فرماید: «کسی که عاشورا روز مصیبت و اندوه و گریه‌اش باشد، خداوند قیامت را روز شادمانی و سرور او قرار خواهد داد.» (وسائل الشیعه، ج 5، ص 394، حدیث 7)

 اعمال شب اول ماه محرم

1ـ نماز: این شب چند نماز دارد که یکی از آنها به شرح ذیل است:

دو رکعت، که در هر رکعت بعد از حمد یازده مرتبه سوره‌ توحید خوانده شود.

در فضیلت این نماز چنین آمده است: «خواندن این نماز و روزه داشتن روزش موجب امنیّت است و کسی که این عمل را انجام دهد، گویا تمام سال بر کار نیک مداومت داشته است.» (بحارالانوار، ج 98، ص 333)

2ـ احیای این شب (مصباح المتهجد، ص 783)

3ـ نیایش و دعا (بحارالانوار، ج 98، ص 324)

 روز اول محرم

اول محرم هر سال اولین روز سال قمری است. از امام محمدباقر(علیه السلام) روایت شده است: «آن کس که این روز را روزه بدارد، خداوند دعایش را اجابت می‌کند، همانگونه که دعای زکریا(علیه السلام) را اجابت کرد.» (8) (وسائل الشیعه، ج 7، ص 347، حدیث 3)

دو رکعت نماز خوانده شود و پس از آن سه بار دعای زیر قرائت گردد: «اللّهم انت الاله القدیم و هذه سنةٌ جدیدةٌ فاسئلک فیها العصمة من الشیطان و القوَّة علی هذه النّفس الامّارة بالسُّوء؛ بارالها! تو خدای قدیم و جاودانی و این سال، سال نو است، از تو می‌خواهم که مرا در این سال از شیطان حفظ کنی و بر نفس اماره (راهنمایی کننده) به بدی پیروز سازی.» (بحارالانوار، ج 98، ص 334)

 روز دوم محرم

در چنین روزی کاروان امام حسین(علیه السلام) در سال 61 ه‍. ق وارد سرزمین کربلا شد و با ممانعت لشکر حرّ مجبور به توقّف در آنجا گردید. (فرهنگ عاشورا، ص 406)

 روز سوم محرم

از پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) نقل شده است: «هر کس در این روز روزه بگیرد، خداوند دعایش را اجابت کند.» (عروة الوثقی، ج 2، ص 242)

در آن روز سپاه عمر بن سعد وارد کربلا شد.

 روز چهارم محرم

بی‌نتیجه بودن مذاکره حضرت سیدالشهداء(علیه السلام)، با عمر بن سعد برای وادار کردن لشکر وی به ترک جنگ و دعوت او و لشکرش جهت ملحق شدن به سپاه اسلام.

 روز هفتم محرم

روزه گرفتن مستحب است.

 روز نهم محرم

تاسوعای حسینی، روز محاصره‌ امام حسین(علیه السلام) و اصحابش در سرزمین کربلا توسط سپاه شمر. (وسائل الشیعه، ج 7، ص 339، حدیث 1)

 اعمال شب عاشورا

1ـ چند نماز برای این شب در روایات آمده است که یکی از آنها چنین است:

چهار رکعت نماز که در هر رکعت بعد از سوره‌ حمد، 50 بار سوره‌ توحید خوانده می‌شود. پس از پایان نماز، 70 بار «سبحان الله والحمدالله و لا اله الاّ الله و الله اکبر ولا حول ولا قوة الاّ بالله العلیّ العظیم» خوانده شود. (وسائل الشیعه، ج 7، ص 295، حدیث 4 و 5)

 2ـ احیای این شب کنار قبر امام حسین(علیه السلام) (بحارالانوار، ج 98، ص 340)

 3ـ دعا و نیایش (بحارالانوار، ج 98،‌ص 338)

روز عاشورا

1ـ عزاداری بر امام حسین (علیه السلام) و شهدای کربلا، در این مورد از امام رضا(علیه السلام) نقل شده است: «هر کس کار و کوشش را در این روز، رها کند، خداوند خواسته‌هایش را برآورد و هر کس این روز را با حزن و اندوه سپری کند، خداوند قیامت را روز خوشحالی او قرار دهد.» (بحارالانوار، ج 98، ص 43، حدیث 5)

2ـ زیارت امام حسین(علیه السلام) (کامل الزیارات، ص 174، حدیث 5 و 6)

3ـ روزه گرفتن در این روز کراهت دارد؛ ولی بهتر است بدون قصد روزه، تا بعد از نماز عصر از خوردن و آشامیدن خودداری شود. (وسائل الشیعه، ج 7، ص 338، حدیث 7)

4ـ آب دادن به زائران امام حسین (علیه السلام)  (کامل الزیارات، ص 174، حدیث 5)

5ـ خواندن سوره توحید هزار مرتبه (وسائل الشیعه، ج 7، ص 339، حدیث 8)

6ـ خواندن زیارت عاشورا (کامل الزیارات، ص 174)

7ـ گفتن هزار بار ذکر «اللّهم العن قتلة الحسین(علیه السلام)» (مفاتیح الجنان، مرحوم شیخ عباس قمی )

روز دوازدهم محرم 

ورود کاروان اسیران کربلا به کوفه و شهادت حضرت سجاد(علیه السلام) در سال 94 ه‍. ق.

 روز بیست و یکم محرم

1ـ روزه‌ این روز مطلوب است. (بحارالانوار، ج 98، ص 345، حدیث 1)

 هر کجا ملک خدا هست، حسینیه توست                  

هر که را می‎نگرم، شور محرم دارد

نه محرم نه صفر، بلکه همه دوره سال                      

کعبه با یاد غمت، جامه ماتم دارد

روضه خوان تو خدا، گریه کن تو آدم                          

اشک ارثی است که ذریه آدم دارد

با تشکر از سازمان تبلیغات اسلامی